„აზროვნების ექვსი ქუდი“ – მეთოდის ეფექტური გამოყენება ინგლისურის სწავლებაში
კაცობრიობის ყველა მიღწევა ადამიანის აზროვნების შედეგია. აზროვნება იწყება იქ, სადაც ჩნდება პრობლემა და მისი გადაჭრისთანავე მთავრდება.
ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში მეცნიერთა დიდი ნაწილი აზროვნებას ინდივიდის პიროვნულ თვისებად თვლიდა და მის გაუმჯობესებას შეუძლებლად მიიჩნევდა. დღეისათვის აზროვნების განვითარებაზე ზრუნვა განათლების სისტემის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მიზანია. ის ასახულია სასკოლო პროგრამებშიც.
საზოგადოდ, კრიტიკული აზროვნებისთვის დამახასიათებელია: კითხვების გაჩენა, მოსაზრებების გამოთქმა, ახალი იდეების წამოყენება, სხვადასხვა არგუმენტის მოშველიება, პრობლემის დამოუკიდებლად გადაწყვეტა. იფიქრო კრიტიკულად, ეს ნიშნავს: გამოამჟღავნო ცნობისმოყვარეობა, გამოიყენო კვლევითი მეთოდები, დასვა კითხვები, შეადგინო პასუხების მოძიების გეგმა, გამოააშკარაო ფაქტები და მიზეზები, ჩამოაყალიბო ლოგიკური დებულებები, ყურადღება მიაქციო ოპონენტის არგუმენტებს და ლოგიკურად უკუაგდო ისინი.
კრიტიკული აზროვნების მეთოდებს შორის განსაკუთრებულია ედვარდ ბონოს მოსაზრებები და მისი ნაშრომი : „აზროვნების ექვსი ქუდი“.
ავტორის შეხედულებით ადამიანის აზროვნება ყოფიერების პროცესში თანდათან ცალმხრივი, სტერეოტიპული ხდება. ეს დამტკიცებულია უამრავი ფაქტით: რელიგიით, განათლებით, მორალით და ა.შ. გარდა ამისა, აზროვნების პროცესი დაკავშირებულია ადამიანის ხასიათთან, ემოციებთან და ინტუიციასთან.
ფიგურულად ექვსი ქუდის გამოყენების ტექნიკა შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, როგორც ნახატი სხვადასხვა ფერის ფანქრებით. ნახატი ფერადია მხოლოდ მაშინ, როცა ყველა ფერია გამოყენებული, ასევეა დე ბონოს მეთოდის შემთხვევაშიც, სიტუაციის მთლიანი ხედვა მას შემდეგ არის შესაძლებელი, რაც ყველა „ქუდს დავიხურავთ“.
რა ხდება ქუდების გამოცვლისას? ვიხურავთ რა აზროვნების ქუდს, ვირგებთ როლს, რომელზეც ეს ქუდი მიუთითებს (რომელთანაც ეს ფერი ასოცირდება). ვიხდით რა კონკრეტული ფერის ქუდს, ჩვენ გამოვდივართ ამ ტიპის აზროვნებიდან. ერთი ქუდის მეორით შეცვლისას მყისიერად ხდება აზროვნების „გადართვა“. ეს მეთოდი საშუალებას იძლევა, რომ აზროვნების მდინარება ისე სხვა კალაპოტში მოვაქციოთ, რომ „არ გავღიზიანდეთ“. ჩვენ კი არ უარვყოფთ გამოთქმულ მოსაზრებას, არამედ „ვითხოვთ“ მის შეცვლას;. ჩვენი აზრის გამოხატვისთვის უბრალოდ ვამბობთ, ვაცხადებთ, რომელ ქუდს ვიხურავთ და ამით ვაჩვენებთ, აზროვნების რომელი ტიპის გამოყენება მიგვაჩნია ეფექტურად. მაგალითად, უბრალოდ ვამბობთ, რომ ვირჩევთ შავ ქუდს, რითაც ვიღებთ იდეის განხილვის შესაძლებლობას, ოღონდ ისე, რომ „თავს არ ვესხმით“ იმ ადამიანს, რომელმაც ეს იდეა შემოგვთავაზა. რას ნიშნავს აზროვნების ექვსი ქუდის ექვსი ფერი?
წითელი ქუდი –
წითელი ცეცხლოვანი აზრების გამომხატველი ფერია. წითელი ქუდი დაკავშირებულია ემოციასთან, ინტუიციასთან, გრძნობებსა და წინათგრძნობებთან. აქ აუცილებელი არ არის რამის დასაბუთება. გრძნობები არსებობს და წითელი ფერი მათი წარმოდგენის საშუალებას იძლევა.
ყვითელი ქუდი –
ყვითელი ფერი მზისა და ოპტიმიზმის გამომხატველია. ამ ფერის ქვეშ ვცდილობთ მოვიპოვოთ ღირსება და საუკეთესო წინადადებები, პერსპექტივები და შესაძლო მოგება; ვცდილობთ გამოვავლინოთ ფარული შესაძლებლობები.
შავი ქუდი –
შავი ფერი მოგვაგონებს მოსამართლის მანტიას და გამოხატავს სიფრთხილეს, კრიტიკულ განწყობას. იგი გვიჩვენებს რისკების არასაკმარისობას და მიგვითითებს, რატომ ვერ განხორციელდება ესა თუ ის დეტალი.
მწვანე ქუდი –
მწვანე ფერი მცენარეებს მოგვაგონებს, ზრდას, ენერგიას, ცხოვრებას. მწვანე ქუდი – ეს შემოქმედებითი რეჟიმია, იდეების გენერაციაა, არასტანდარტული და ალტერნატიული შეხედულებებია.
თეთრი ქუდი –
თეთრი ფერი ქაღალდზე სავარაუდო აზრების გადატანაში გვეხმარება. ამ დროს ჩვენ ფოკუსირებას ვახდენთ იმ ინფორმაციაზე – ფაქტებსა და ციფრებზე, რომელსაც ვფლობთ ანდა რომელიც აუცილებელია გადაწყვეტილების მისაღებად. ვიხურავთ რა თეთრ ქუდს, ამით ხაზს ვუსვამთ, რომ ჩვენ ველით სრულ ინფორმაციასა და ფაქტებს.
ლურჯი ქუდი –
გამოიყენება განხილვის დასაწყისში, ამოცანის დასახვისას და შედეგების განსაზღვრისას (რისი მიღება გვინდა შედეგად). ის თავად აზროვნების პროცესზე დაკვირვების, მისი მართვის რეჟიმია (მიზნების ფორმულირება, შედეგების შეჯამება და ა.შ.).
რატომ ქუდები? ქუდი ადვილი გამოსაყენებელია. ნებისმიერი ფერის ქუდის „დახურვისას“ თამაშის მონაწილეთა ყურადღება მიმართულია საკითხის ერთი კუთხით განხილვისაკენ. პროცესი იმართება ერთ-ერთი მონაწილის მიერ, ეს შეიძლება იყოს მასწავლებელიც.
ედუარდ დე ბონოს მიერ შემოთავაზებული მეთოდის არსი მარტივია, მისი აზრით აუცილებელია „აზროვნების დანაწევრება“, რაც ნიშნავს ფიქრს მხოლოდ ერთი მიმართულებით – ფაქტის განცალკევებას ემოციისგან, მოსაზრების განცალკევებას ახალი იდეისაგან და ა.შ. მეთოდის მთავარი მიზანია, ყველა მოსწავლის ცოდნა და გამოცდილება გამოყენებული იქნას ექვსივე მიმართულებით.
ჩატარებული კვლევების თანახმად „აზროვნების ექვსი ქუდის“ გამოყენება შეიძლება ნებისმიერ საგანში, ნებისმიერ სააზროვნო სიტუაციაში.
განვიხილავთ ედუარდ დე ბონოს „აზროვნების ექვსი ქუდის“ გამოყენებას ინგლისური ენის გაკვეთილზე ზოგიერთი აქტივობისთვის.
Using “six thinking hats” at
the English lesson
Warm up
As we mentioned above, we can use “six thinking hats” at any
stage of the lesson, e.g. as a warm up exercise at the beginning of the lesson;
The teacher puts the question: “ You are having a
party at home, you are dancing on the music and having fun. Your neighbor asks
you to turn down the volume of your CD player. What would you do? The teacher
gives students 5 minutes to express their ideas using hats.
Expected answers:
White Hat: Describes the situation as it is.
Red Hat: It is not fair, if the neighbor is kind, she should
take into account that kids do want have fun.
Yellow Hat: It’s better to sympathize with the neighbor’s
caprice.
Black Hat: Our guests would be annoyed, without the music they
might leave the party.
Green Hat: Let’s apologize to the neighbor for being too loud.
Blue Hat: Let’s think about what color of hat is better to put
on and decide how to solve the problem. We’d better put on the green hat (or
any answer students feel possible)
Using “six thinking hats” for
the stories in the literature at higher grades
Putting the White
Hat on, students think about information and facts about the book or
story; e.g.) a) Title, b) Author and illustrator, c) Plot, d) Characters’
names, what they look like, e) Setting
Putting the Red
Hat on, students discuss feelings, likes and dislikes
1.
a) How did the book make you feel?
2.
b) How did you feel when the character did……?
3.
c) How did the ending make you feel?
4.
d) How did the ending make you feel?
5.
e) Did you like the story, illustrations, characters etc.?
Putting the Yellow
Hat on, students discuss benefits, good points, advantages about the
story
Putting the Black
Hat on, students speak about disadvantages, dangers, problems in the
book or in the story
1.
a) What are the dangers involved in visiting/doing/meeting…..?
2.
b) What are the disadvantages?
Putting the Green
Hat on, students discuss new ideas, creating, adapting, innovating
facts
1.
a) Let’s write a new ending
2.
b) Write an acrostic about the main character
3.
c) Draw new illustrations for the story
4.
d) Think of a different way to solve the problem
5.
e) Write an innovation on the story
Putting the Blue
Hat on, students control which hat goes on and off, blue hat tells
us when to switch hats and indicates what type of thinking is needed.
Above mentioned methodology can be used for any material in the
textbook, but we’ve chosen some texts for higher grades:
1.
New Inspiration, Level 2, grade 8, p.88 “I’m a Celebrity – Get
Me out Here!”
2.
New Inspiration, Level 3, grade 9, p.16, “It All Started in the
Bus”
3.
Gateway A2, grade 10, p.67, “What’s in your Food?”
4.
Gateway B1, grade 11, 44, “Health Problems and Illness”
5.
Gateway B1+, grade 12, p.45, “The Future of Food”
Let us take one of these texts and shape it to this methodology:
New Inspiration, Level 3, grade 9, p.16, “It All Started in the
Bus”
White hat gives information
about the text based on the facts the presenter should be free from the
personal feelings and emotions and mentions about where does the action takes
place? (on a bus), who is the main character? (Rosa Parks), where does she
work? (at the department store) etc.
Red hat expresses
feelings-what does the student feel, expresses emotions freely in light colors.
Black hat sees the negative
sides of the case, what is happening in the bus, what are the risks, finds weak
points, what is the threat?
Yellow hat expresses the
optimism, finds the positive sides in the story, the relevant question is- what
are the benefits in this case? What are the positive sides? (Many historians
believe that the movement began with Rosa Parks’ action on the Cleveland Avenue
bus)
Green hat gives possibility
to activate students critical thinking skills once more, this time they think
about the new ways to solve the problem, students think about alternatives, new
approaches to the problem
Blue hat acts as a
facilitator, he/she manages the thinking process, sums up all results, and blue
hat is a reflexive hat.
Using “six thinking
hats” for the class project “Living Together” at
higher grades
Brief Description of the
Project
Project “Living Together” consists of five units:
1.
Migration
2.
Integration
3.
Tensions
4.
Whose values should dominate?
5.
Participation in public life. Project can be performed
Project can be performed at higher grades. Problems put in the project
is familiar not only for one country, but for all the countries all over the
world including Georgia
Materials for the project is available at –
teachingenglish.org.uk
Teachers feel free create:
§ Class
discussions on current events relevant to students’ lives
§ Community
service programs related to students’ needs
§ Decision-making
tasks
§ Implementing
role-plays
We can create kind of graph, or
our own storyboard
Using “six thinking
hats” for the managing debates
“Civic Education Makes Us What
We Are!”
Before we start debates,
we should give students some rules for debates or
interaction tips:
§ Don’t
interrupt each other
§ Respect
your opponent’s point of view
§ Don’t
use offensive words
§ Keep
time limit (each student speaks not more than a minute)
§ Use
appropriate addressing:
– I agree with you but …
– Why not?
§ I
completely disagree with you because…
§ I am
sorry, can you repeat this again?
§ Really?
I think that…
§ What do
you mean?
§ I agree
completely, etc.
Debate in civic education
Goals for the debate:
1.
To build up good citizenship skills
2.
To apply critical thinking and analyses
3.
To make our community better
Main point for the debate: Citizenship education is not about
giving directives on what to do. It is a process by which students are helped
to make decisions in their everyday life based on-judging what is right, and
doing what they believe to be right, even in the face of pressure from outside
or temptation from inside.
Discussion Topics
§ Which
of these positions most closely matches your own beliefs?
§ Which
of the following makes you feel the best?
§ Being
secure.
§ Being
free.
§ Protecting
the rights of others.
§ Will
citizens who possess integrity always make wise and good decisions? Explain
your answer.
A teacher with students choose any topic appropriate for the
debate and solve the problems by using Edward De Bono’s methodology “Six
Thinking Hats”
გამოყენებული ლიტერატურა:
1.
ელისო კეკელიძე: „ედუარდ დე ბონო – აზროვნების ექვსი ქუდი“ 2015;
2.
მარინა ჩხიკვაძე: „როგორ ვასწავლოთ აზროვნება“;
3.
მაია ფორჩხიძე: „კრიტიკული აზროვნების განვითარება“;
4.
Edward De Bono: “Think Creatively”.
